فلسفه خواندن « امّن یُجیب المضطرّ » چیست ؟

فلسفه خواندن « امّن یُجیب المضطرّ » چیست ؟ /منشأ دینی و روایی ِآن

 

آیه‌ ۶۲ سوره مبارکه نمل را آیه‌ی «أمّن‌ یجیب» می‌گویند. این آیه با همین عبارت آغاز می شود و به دلیل توجه ویژه‌ مسلمانان به آن در هنگام گرفتاری‌ها و مشکلات، به «أمّن‌ یجیب» معروف شده ،خدای متعال در این آیه می فرماید :

أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَإِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلیلاً ما تَذَکَّرُونَ

یا کسى که دعاى مضطرّ را چون بخواندش پاسخ می دهد و گرفتارى را از او برطرف مىیسازد، و شما را خلفاى زمین قرار می‏دهد ، آیا با وجود الله ، خدای دیگری هست ? چه اندک پند می گیرید !

به نظر می رسد ختم ” امَّن یُجیب ” به این شکل مرسوم و معمول ؛ تنها نوعی برداشت ظریف و استفاده ای لطیف و زیبا از این آیه نورانى است لکن در منابع اسلامى ، دستور خاصى به ختم امَّن یُجیب وارد نشده و این کار به صراحت در روایتی سفارش نشده ؛ اما به شهادت تاریخ ابن کثیر ج۳،ص۳۸۳ و نیز با بررسی سیره متدینین در می یابیم که از همان قرون نخستین اسلامی، مسلمانان در گرفتاری‌ها، بیماری‌ها و درماندگی‌ها با تمسک به این آیه ، به درگاه الهی استغاثه می‌کرده‌اند و لذا با توجه به جمله معروف «خُذ القرآن ما شئت لما شئت : به هر آیه‌ای از قرآن که می‌خواهی برای رسیدن به خواسته‌ات تمسک کن» این کار منعی که ندارد هیچ ، بلکه مطلوب هم هست .

در واقع این عبارت ؛ توسل به اسمی از اسما خداوند و شفیع قرار دادن آن است و این اسم همان “مجیب المضطر” بودن خداوند است که در این آیه نورانی بیان شده است .

در آیۀ فوق مخصوصاً روى عنوان “مضطرّ” تکیه شده به این دلیل که یکى از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به کلى بردارد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلى را به دست او ببیند، و این درک و نوع دید معمولاً در حال اضطرار برای انسان به وجود می آید .

البته در دو روایت از امام باقر و امام صادق ^{علیهما السلام} “مضطر” در این آیه، بر شخص امام زمان ^{عجل الله فرجه} در هنگام ظهور تطبیق شده:

امام باقر^{علیه السلام} فرمود : و اللَّه لکأنى انظر الى القائم و قد اسند ظهره الى الحجر ثم ینشد اللَّه حقه . . . قال هو و اللَّه المضطر فى کتاب اللَّه فى قوله : أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ  «به خدا سوگند گویا من مهدی را می بینیم که پشت به حجر الاسود زده و خدا را به حق خود می خواند سپس فرمود : به خدا سوگند مضطر در کتاب الله در آیه “امن یجیب المضطر” او است»

و امام صادق ^{علیه السلام} فرمود : نزلت فى القائم من آل محمد علیهم السلام هو و اللَّه المضطر اذا صلى فى المقام رکعتین و دعا الى اللَّه عز و جل فاجابه و یکشف السوء و یجعله خلیفه فى الارض «این آیه در مورد مهدی از آل محمد نازل شده به خدا سوگند مضطر او است ، که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز بجا می آورد و دست به درگاه خداوند متعال بر می دارد دعای او را اجابت می کند ، ناراحتی ها را برطرف می سازد و او را در زمین خلیفه میکند ؛ سپس جبرئیل و ۳۱۳ نفر با وی بیعت می کنند» ^{تفسیر قمی، ج۲، ص۱۰۵؛ الصافی، ج۴، ص۷۱؛ نورالثقلین، ج۴، ص۹۲}

بلاشک  مقصود ، منحصر ساختن مفهوم آیه به وجود مبارک حضرت مهدی ^{عجل الله فرجه} نیست ، بلکه یکی از مصادیق روشن آن ؛ وجود مهدی^{عجل الله فرجه} است که در آن زمان ، همه جا را فساد گرفته باشد و حالت اضطرار در کل عالم نمایان است و حضرت در آن هنگام در مقدس ترین نقطه روی زمین دست به دعا بر می دارد و تقاضای کشف سوء(و یکشف السوء) میکند و خداوند این دعا را سرآغاز انقلاب مقدس جهانی او قرار می دهد و به مصداق «و یجعلکم خلفاء الارض» او و یارانش را خلفای روی زمین می کند ، (ادامه آیه امن یجیب می باشد)

لذا با توجه به تصریح حضرت صاحب الامر^{علیه السلام} در توقیع به «اسحاق بن یعقوب » که فرمودند : و اکثروا الدعاء لتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم ^{بحارالأنوار ج۵۳ ، ص۱۸۰ ، باب ۳۱} 

برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما همان است» شاید بتوان اینطور نتیجه گرفت که اگر طبق سیره مسلمین و نیز از جانب بزرگان در گرفتاری ها و مشکلات ، امر شده ایم به گرفتن ختم “امن یجیب” علت این است که کلید حل همه مشکلات و گرفتاری های شخصی و اجتماعی ما در گرو فرج حضرت است چرا که بر اساس روایات فوق الذکر ، مضطرّ حقیقی خود حضرت صاحب است و با رفع اضطرار حضرت و نیز با فرج ایشان ، همه مشکلات عالم وجود از جماه گرفتاری و مشکل شخصی ما نیز مرتفع می گردد

ان شالله .